Göç uzmanlarına göre, bu adım, bir Avrupa Birliği ülkesinin sınır dışı etmek istediği göçmenleri kendi ülkeleri veya transit olarak geçtikleri bir ülke haricinde, AB dışındaki başka bir yere gönderdiği ilk örnek olma niteliğini taşıyor.

İtalyan basınına göre, aralarında farklı uyruklardan 40 erkek, İtalyan donanmasına ait bir gemiyle ülkenin kuzeyindeki Shengjin Limanı’na ulaştı. Göçmenler buradan, yakınlarda bulunan ve eski bir askeri üs olan Gjader’deki merkeze nakledilecek. Etrafı yüksek çitlerle çevrili ve kamera gözetimi altında olan bu merkezin, “geri göndermeyi bekleyenler” için kullanılacağı belirtiliyor.

İtalyan yasalarına göre, iltica talebi reddedilen kişiler, sınır dışı işlemleri sonuçlanıncaya kadar en fazla 18 ay gözaltında tutulabiliyor. Ancak göçmenlerin Arnavutluk’taki bu merkezlerde ne kadar kalacağı netlik kazanmış değil.

İtalyan Başbakan Giorgia Meloni, Arnavut mevkidaşı Edi Rama ile Kasım 2023’te imzaladığı anlaşmayla Arnavutluk’ta iki İtalyan göç merkezi açma kararı almıştı. Başlangıçta, İtalya’ya deniz yoluyla ulaşan göçmenlerin yasal durumları sonuçlanana kadar bu merkezlerde tutulması planlanıyordu. Ancak İtalyan mahkemelerinin, göçmenlerin hak ihlallerine dikkat çekerek bu uygulamayı defalarca iptal etmesiyle proje askıya alınmıştı.

Meloni hükümeti, mart ayı sonunda aldığı kararla Arnavutluk’taki merkezleri, “daha önce başvuruları reddedilmiş göçmenlerin geri gönderilme işlemlerini hızlandıracak tesisler” olarak kullanmaya karar verdi. Böylece mahkemelerin iptal gerekçelerinin aşılabileceği umudu ortaya çıktı. Meloni ve aşırı sağ eğilimli İtalya’nın Kardeşleri (Fratelli d’Italia) partisi, 2022 seçimlerinden bu yana “botları durdurma” ve göç akışını kontrol altına alma vaadiyle öne çıkıyordu.

Meloni hükümeti, iki Arnavutluk kampı aracılığıyla yılda 36.000 erkek sığınmacıyı hızla geri göndermeyi amaçlamıştı. Fakat bu plan, İtalya’daki mahkemelerin kararlarıyla sekteye uğradı. Hükümet hâlâ Avrupa Birliği Adalet Divanı’ndan çıkacak bir kararı bekliyor. Bu karar, göçmenlerin Arnavutluk’taki merkezlere sevk edilip edilemeyeceğine ilişkin hukuki çerçeveyi netleştirebilir.

Uzmanlar, AB üyesi olmayan ülkelere böylesi bir düzenli geri gönderme uygulamasının Avrupa’da ilk kez denendiğine dikkat çekiyor. İnsan hakları örgütleri, göçmenlerin iltica süreçlerinin AB sınırları dışında yönetilmesinin, uluslararası koruma standartlarının nasıl uygulanacağı konusundaki belirsizliğe işaret ederek endişelerini dile getiriyor.