İnsanlar kuyruklarını nasıl kaybetti?

Bilim insanları, insanlarda ve büyük maymunlarda kuyruğun kaybolmasından bir gendeki küçük bir değişikliğin sorumlu olduğunu gösterdi.

Bu keşif haftalık "Nature" dergisinin baş sayfasına taşındı. Nature dergisinin 29 Şubat 2024 tarihli sayısının kapağı, insanların kuyruklarını neden kaybettiklerini açıklayan genetik bir çalışmaya odaklanıyor.

Önde gelen bilim dergisi, "maymunları insanlardan ayıran en önemli evrimsel değişim” olarak “kuyruğun ortadan kalkmasına” dikkat çekti.

Haftalık derginin ön kapağında fotoğraflanan iki sevimli boneli makağın (Macaca radiata) atalarının aksine, insanlar ve goril, şempanze ve orangutan gibi antropomorfik maymunların, kuyruk sokumunun bir kalıntısı olduğu bu uzantıyı yaklaşık 25 milyon yıl önce kaybettiği belirtiliyor.

Genetikçi Bo Xia ve ABD'deki New York Üniversitesi'nden meslektaşları, bu evrimsel olguya ilk kez genetik bir açıklama getirdiler. İngiliz dergisindeki bilimsel bir makalede araştırmacılar, TBXT geninin kuyruk oluşumunda rol oynadığını ilk olarak bu gene sahip olan maymunların genomlarını olmayanlarla karşılaştırarak tespit ettiklerini açıkladılar. Diğer bir ifadeyle, araştırmada maymunlarda ve insanlarda kuyruk kaybına tek bir transpozonun katkıda bulunmuş olabileceği ortaya konuluyor.

Genomları olmayan maymunlarda, TBXT genine bir DNA parçası eklendiği belirtiliyor. Bu eklemeden kaynaklanan genin yeni versiyonu artık embriyonik gelişim sırasında kuyruk oluşumu için çok önemli olan proteini üretmiyor.

Farelerde yapılan genetik modifikasyon deneyleri, bu proteinin kilit rolünü doğruluyor: Bu protein olmadan, küçük kemirgenlerin kuyrukları küçüldüğü ya da tamamen yok olduğu tespit edildi.

Geçmişte yapılan çalışmalarda 100'den fazla gen çeşitli omurgalı türlerinde kuyruk gelişimiyle ilişkilendirilmişti ve çalışmanın yazarları kuyruk kaybının bunlardan bir veya daha fazlasının DNA kodundaki değişiklikler (mutasyonlar) yoluyla meydana geldiğini varsayıyordu.

Nature dergisindeki çalışmanın yazarlarına göre, yeni çalışma kuyruklardaki farklılıkların TBXT mutasyonlarından değil, maymunların ve insanların atalarında genin düzenleyici koduna AluY adı verilen bir DNA parçacığının eklenmesinden kaynaklandığını ortaya koyuyor.