Suriye'de 7 yıldır devam eden iç savaşa çözüm bulmak için Cenevre, Astana, Soçi ve Riyad'da yapılan bir dizi görüşmeden sonuç çıkmazken, Kuzey Suriye'de halklar adım adım geliştirdikleri federal sistemle kaostan çıkışın kapısını aralıyor.

AKP yönetiminin Soçi'de yapılan üçlü zirvede gerçekleştirilmesi karara bağlanan Suriye Ulusal Diyalog Kongresi'ne bütün halkların ve toplumsal kesimlerin katılmasını engellemeye yönelik çabaları, “Toplantıya katılacakların listesine biz karar veririz” tavrı devam ediyor. Buna karşın Komün ve Yerel Meclis seçimlerini başarıyla tamamlayan Kuzey Suriye Federasyonu şimdi de Ocak 2018’de düzenlenmesi planlanan Halk Kongresi seçimlerini gerçekleştirerek, "çözüm masasında kim olmalı" tartışmasına nokta koymaya hazırlanıyor.

Kuruluşunu 2016'da ilan eden federasyonun görev süresi tamamlanmak üzereyken, geride bırakılan iki yıllık süre içerisinde Kurucu Meclis'in aldığı önemli kararlar olan "Toplumsal Sözleşme", "Siyasi Belge" ve Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu'nun idari yapısını ele alarak bölgede inşa edilen alternatif çözüm modelinin fotoğrafını çektik.

FEDERASYON İLANI

Kuzey Suriye Federasyonu, 16 Mart 2016'da Rimelan kentinde Kürt, Arap, Süryani ve Êzidî temsilcilerinden oluşan yaklaşık 200 delegenin katıldığı bir kongrenin ardından ilan edildi. Federasyon Cizîr, Fırat ve Efrîn otonom bölgelerinden oluşuyor. Öz yönetim anlayışı üzerinden yönetilen federasyon, her bölgenin ekonomi, güvenlik ve savunma alanlarında kendi kendisini yönetmesi esasına dayanıyor.

Kurucu Meclis toplantısına 16 siyasi parti ve çeşitli sivil toplum örgütleri ile kadın ve gençlik örgütleri temsilcileri katılırken, seçimlerle görev başına gelecek yeni yönetimin belirleneceği tarihe kadar tüm halklardan temsilcilerin yer aldığı 31 kişilik Örgütlenme Kurulu da seçildi. Örgütlenme Kurulu ise Diplomasi, Basın, Toplumsal Sözleşme ve Toplumsal Faaliyetler olarak 4 ayrı komite halinde düzenlendi.

KURUCU MECLİS ÜYELERİ

Eşbaşkanlığını Hediye Yusuf ve Mensur El Selum'un yaptığı Kurucu Meclis'te Cizîr Bölgesi'den 15, Fırat ve Efrîn bölgelerinden ise 8'er üye yer alıyor.

Kurucu Meclis Örgütlenme Kurulu üyelerinin isimleri şöyle:

Cizîr Bölgesi: Heniyfa Hisên (Kongreya Star), Şahoz Hesen (TEV-DEM), Luqman Hemê (Kürdistan Yeşiller Partisi), Nesredîn Ibrahim (PDKS/El-Partî), Derya Remedan (Özgür Ulusal Birlik Partisi MK üyesi), Zeydîn Xêr El-Taî (Arap halkı temsilcisi), Ebîr Ebdo (Arap), Wesayif Dendeh (Arap) Ehmed Mitib Selman (Arap), Şemê Yohanna Somo (Asurî), Malik Esmer (Asurî), Senherîb Bersûm (Süryanî), Êlîzabeth Gewriyê (Süryani), Akîf Mustefa (Rojava Gençlik Birliği(YCR) Diplomatik İlişkiler Sözcüsü) ve Cibêr Cendo (Êzidî halkı temsilcisi).

Fırat Bölgesi: Hêlîn Haçim (Toplumsal İşler Konseyi Başkan yardımcısı), Selwa Osman, Ferhad Dêrîk (TEV-DEM Yürütme Kurulu üyesi), Mihemed El-Tayih (Arap), Zelal Dawûd, Lûsiyan Matosiyan (Ermeni), Esad Beşîr (Türkmen)

Efrîn Bölgesi: Rîma Qermo, Hêlîn Hisên, Henîf Seydo, Nadir Xelîl Reşîd, Rojhilat Arif, Mihemed Elî Reşo, Emel Berho, Cemal Elo ve Mehmûd Hemdik.

TEMEL SİYASİ BELGE

Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu'nun amaç ve prensiplerini belirleyen "Siyasi Belge", Kurucu Meclisi'nin 29 Aralık 2016'da Rimelan'da gerçekleştirdiği toplantıda onaylandı. Siyasi Belge'de amaç ve ilkeler şöyle sıralanıyor:

* Demokratik Ulus,

* Ortak Vatan,

* Demokratik Federal Cumhuriyet,

* Demokratik Anayasa,

* Öz Savunma,

* Kadın Özgürlük Mücadelesi,

* Ekonomi,

* Dil ve Kültür İlkesi.

Suriye krizine çözüm olarak da "Suriye devletinin federal yapıları tanıyan bir cumhuriyet olarak yeniden inşa edilmesini" öneriyor.

Siyasi Belge'de ayrıca iktidar ve ulus devlet sisteminin restorasyonunu ön gören siyasi çözüm çabalarının Suriye’nin parçalanması anlamına geleceği tehlikesine işaret edilerek, milliyetçi, mezhebi ve dinci anlayışlara dayanak sağlanmaya çalışılacak zoraki bir birliğin, Suriye’yi ancak yıkıma götüreceği uyarısında bulunuluyor.

Demokratik Federal Sistemin, Suriye’nin toprak bütünlüğünü güvenceye aldığı belirtilen Siyasi Belge'de, çözüm adına gerçekleştirlen tüm girişimlerden uzak tutuldukları için Suriye halkları olarak kendi çözümlerini geliştirdikleri kaydediliyor.

TOPLUMSAL SÖZLEŞME

Kurucu Meclis'in, iki yıllık görev süresi içerisinde kabul ettiği bir diğer önemli metin ise 'Toplumsal Sözleşme' belgesi oldu. 27 Haziran 2016'da Derîk’te düzenlenen toplantıda kabul edilen Toplumsal Sözleşme, Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu'nun kurucu belgesi olma niteliğini de taşıyor.

Kuzey Suriye halkalarının 'Demokratik Ulus' ilkeleri üzerine yaptıkları Toplumsal Sözleşme, 4 bölüm (Genel İlkeler, Hak ve Özgürlükler, Toplumsal Sistem ve Genel Hükümler) ile 83 maddeden oluşuyor. Sözleşme 'üç kuşak insan hakları'nı da tanıyor.  

Toplumsal Sözleşme'de, Cizîr, Fırat ve Efrîn, federasyonun bütünlüğü içerisinde yer alan otonom bölgeler olarak tanımlanırken, federasyonun merkezi olarak da Qamişlo kenti belirleniyor.

İDARİ YAPI

Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu, eşbaşkanlık sistemiyle yönetiliyor. Üç aşamadan oluşan seçim sistemi iki yılda bir düzenleniyor. Federasyonun siyasi yapısı ise en tepesinde Demokratik Hak Kongresi'nin yer aldığı meclisler ve komünlere dayanıyor. İdari yapı, 27-28 Temmuz'da Kurucu Meclis tarafından onaylanan İdari Bölgeler Yasası ile düzenlendi.

Zaten Toplumsal Sözleşme'nin 'Genel İlkeler' bölümünün 8. maddesinde federasyonun 'demokratik özerklik' anlayışı temelinde 'konfederal' biçimde örgütlendiği belirtiliyor.

CİZÎR OTONOM BÖLGESİ

Cizîr Otonom Bölgesi, Hesekê ve Qamişlo kantonlarından oluşuyor.

1- Hesekê Kantonu; Hesekê, Dirbêsiyê, Serêkaniyê, Tiltemir bölgeleri ile Şedadê, Erîşa, Holê ilçelerinden oluşuyor.

2- Qamişlo Kantonu; Qamişlo kenti ile Amûdê, Tirbesipiyê, Til Hemîs, Til Berek ilçeleri ile bu ilçelere bağlı köy ve beldeleri kapsayan Qamişlo bölgesi. Girkê Legê, Til Koçer, Çilaxa ilçeleri ile bu ilçelere bağlı köy ve beldelerden oluşan Dêrikê bölgesi.

FIRAT OTONOM BÖLGESİ

Kobanê ve Girê Spî kantonların yönetildiği otonom bölge.

1- Kobanê Kantonu; Kobanê kenti, Şêran ve Qenaya ilçeleri ile bu ilçelere bağlı köy ve beldelerden oluşan Kobanê bölgesi. Sirînê bölgesi ise Sirînê ve Çelebiyê ilçeleri ile bu ilçelere bağlı köy ve beldeleri kapsıyor.

2- Girê Spî Kantonu da Girê Spî kenti ile Eyn Îsa ve Silûk ilçelerine bağlı belde ve köylerden oluşuyor.

EFRÎN OTONOM BÖLGESİ

Efrîn ve Şehba kantonlarından meydana geliyor.

1- Efrîn Kantonu, üç bölgeyi kapsıyor. Buna göre:

Efrînê, Şêrewa, Mobata, Şeran, Meydankê ilçelerinden oluşan Efrîn bölgesi.

Cendirêsê bölgesi, Cendirêsê ilçesi ile Şiyê ilçesine bağlı köy ve beldeleri kapsıyor.

Raco, Bilbilê, Meydana, Baidînan ilçeleri ile buralara bağlı yerleşim yerlerinden oluşan Raco bölgesi.

2- Şehba Kantonu, Til Rifet bölgesi ile bağlı Ehrezê, Fafîn ve Kefer Naya ilçelerinden oluşuyor.