Bazı Sami örgütleri temsilcileri, söz konusu sözleşme taslağının toprak ve suyu kullanma haklarını güvence altına almadığını belirterek yeniden gözden geçirilmesini talep ediyor.

İsveç, Norveç ve Finlandiya'da yaşayan Samilerin aynı haklara sahip olmaları için bu ülkedeki yasaların ortaklaştırılması amacıyla 2011 çalışma başlatıldı. “Kuzey Sami Sözleşmesi” olarak adlandırılan sözleşmenin hazırlık çalışmalarına üç ülkenin hükümet yetkilileriyle bu ülkelerde kurulu Sami parlamentolarının temsilcileri katıldı.

İsveç, Norveç ve Finlandiya hükümetleri ile bu ülkelerde kurulu Sami parlamentolarının yöneticilerinin üzerinde anlaşmaya vardıkları “Kuzey Sami Sözleşmesi” 'Sami yönetimi', 'Sami dili ve kültürü', 'Samilerin toprak ve su hakları', 'Sami üretim alanı', 'Sözleşmenin gerçekleştirilmesi' ve 'Nihai hedefler' başlıklı 7 bölüm ve bunların altında yer alan 51 paragraftan oluşuyor.

SINIRLAR SAMİLERİN BİRLİKTELİĞİNE ENGEL OLMAMALI

Sözleşmenin giriş bölümünde İsveç, Norveç ve Finlandiya'nın kuzeyinde yaşayan Samilerin yerli bir halk olduğu, kendi kültür, toplumsal yaşam, tarih, gelenek ve geleceğe yönelik vizyonları olduğu ve her üç devletin bunların korunması ve geliştirilmesi için uluslararası sorumlulukları olduğu belirtiliyor.

Sami halkının kültür ve geleneklerinin ülkelerin kültür ve toplumsal yaşamını zenginleştirdiğine ve üç ülkenin sınırlarının Samilerin birlikteliklerini engellememesi gerektiğine vurgu yapılıyor.

HASTANE, MAHKEME VE KURUMLARDA SAMİCE KONUŞABİLECEKLER

Sözleşmede Samilerin kendi bayrak ve sembollerini özgürce kullanabilecekleri belirtiliyor ve devletlerin Samilerin yaşadığı bölgelerde dillerini hastane, mahkeme ve kurumlarla ilişkilerinde kullanabilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapmaları gerektiğinin altı çiziliyor.

Samilerin ana dilde eğitim haklarının güvence altına alındığı sözleşmede, devletlerin Samice yayın yapan radyo, televizyon ve gazetelere destek vereceği, Samice edebiyat eserlerinin yayınlanmasına ve yaygınlaştırılmasına katkıda bulunacağı belirtiliyor.

Samilere ait topraklarda halka sormadan maden ocakları ve rüzgar santralleri açılması Samilerin tepkisine ve protesto gösterilerine yol açmıştı. Sözleşme tasarısında doğal kaynaklar kullanılmadan önce söz konusu bölgede yaşayan Samilerle ve onların örgütleriyle görüşmelerde bulunulması ve maden ocaklarının Samilerin yaşam koşullarını kötüleştirmemesi de güvence altına alınıyor.

Samilerin diğer halklarla birlikte yaşadıkları yerleşim birimlerinde toprak ve suların ren geyiği besiciliği, balıkçılık ve avcılık amacıyla kullanılmasında tarafların bir birlerinin çıkarlarına anlayış göstermesi gibi muğlak bir ifade kullanılması Sami parti ve örgütlerinin tepkilerine yol açtı.

TASARI SAMİLERİN ÖZERKLİK TALEPLERİNE CEVAP VERMİYOR

Kuzey Sami Sözleşmesi ile Sami halkının ekonomik, sosyal ve kültürel hakları ve yaşadıkları topraklardaki doğal kaynakların kullanımında kendisinin karar verme hakkı olması amaçlanıyordu.

Hazırlanan tasarıda Samilerin bu hakları nasıl kullanacaklarına açıklık getirilmemesi Sami örgütlerinin tepkilerine yol açtı. İsveç Sami Federasyonu, tasarının Norveç, İsveç ve Finlandiya'nın Samiler üzerinde karar verme yetkisini güçlendirdiğini ve hiçbir biçimde tasarıyı desteklemeyeceklerini açıkladı.

İsveç Sami Gençlik Federasyonu da tasarının Samilerin beklentisini karşılamadığını açıkladı ve İsveç Sami Parlamentosu'na sözleşmeyi imzalamama çağrısı yaptı. Federasyonun Başkanı Isak Utsi, yaptığı basın açıklamasında, tasarının Sami halkının karar verme hakkını danışma olarak adlandırarak, el konulan toprakların karşılığında ödenecek tazminatlar için 'karşılıklı anlayış' tabirini kullanılarak ortadan kaldırıldığını söyledi.

SÖZLEŞMENİN İMZALANMASI ERTELENEBİLİR

Üç ülkede kurulu Sami Parlamentoları ise, eleştirileri olmakla birlikte “Kuzey Sami Sözleşmesi” tasarısına daha ılımlı yaklaşıyor. İsveç Sami Parlamentosu Başkanı Håkan Jonsson, kendisinin de tamamıyla memnun olmadığını ama üç ülke hükümetleri ve Sami parlamentolarının böylesi bir sözleşme tasarısı üzerinde uzlaşmaya vardıklarını söyledi.

Taslağa yönelik eleştirileri dikkate aldıklarını söyleyen Jonsson, “Samilerin gelişimlerini engelleyecek bir sözleşmeye imza atmayı istemem” dedi.

Finlandiya Sami Parlamentosu Başkanı Tiina Sanila-Aikio da sözleşmenin bazı bölümlerinden hoşnut ama toprak haklarının güvence altına alınmamasından hayal kırıklığına uğradığını söyledi.

RUSYA SÖZLEŞMENİN DIŞINDA

Toprakları 4 ülke arasında paylaştırılan Samilerin bir bölümü de Kola Yarımadası'nda yaşıyor. Ancak Rusya “Kuzey Sami Sözleşmesi”ni hazırlama çalışmalarına katılmadığı gibi Rusya'da kurulu Sami Parlamentosu'nu yasa dışı ilan etti ve çalışmalarını durdurdu.

Sami Parlamentosu Başkanı Valentina Sovkina, yeni çıkan yasaların Rusya dışından ekonomik yardım alan dernek ve kuruluşları yabancı güçlerin ajanları olarak değerlendirdiğini ve Sami Parlamentosu'nun çalışmalarını engellediğini söyledi.

Sovkina, Rusya'daki kurumların Sami haklarını savunan parlamento yerine rejime yakın olan ve Samileri temsil etmeyen dernekleri muhatap aldığına dikkat çekti.

Kuzey Sami Sözleşmesi'nin Samilerin ilk kez bir araya gelerek toplantı yapmalarının 100. yıldönümü olan 6 Şubat 2017 günü imzalanarak kamuoyuna açıklaması planlanıyordu. Ancak Sami parti ve örgütlerinden gelen eleştiri ve tepkiler sonucu sözleşmenin imzalanmasının ertelenmesi bekleniyor.