1943 yılında Ýsveç’in güneyindeki bir kasabada IKEA’yı kurarak cüzdan, çevreve ve kibrit satarak ticaret yaşamına atılan Kamprad’ın IKEA’yı uluslararası alanda lider bir şirket konumuna getirmesinin ardında ucuz iş gücü, çocuk emeði sömürüsü ve ormanların talanı olduðu biliniyordu. Şimdi bunlara mahkumların sömürülmesi de eklendi.

Ýsveç Devlet Televizyonu (Svt) “Görevimiz Araştırma” programında görev yapan ekip Doðu Alman istihbarat teşkilatı Stasi’nin arşivinde IKEA ile ilgili 800 civarında belgeye rastladı. Belgelerde IKEA’nın sattıðı mobilya ve lambaların Doðu Almanya’da siyasi mahkumlar tarafından üretildiðini gösteren bilgiler bulunuyor.

ESKÝ NAZÝ “SOSYALÝST” DOÐU ALMANYA ÝLE ÝŞBÝRLÝÐÝ YAPTI

Eski bir Nazi olduðu bilinen Kamprad 1970’li yılların başında sattıðı malları ucuza maledebilmek için Doðu Almanya rejimi ile ilişki kurdu. Mahkumların ürettiði mobilya ve lambaları ucuza satın almaya başladı. Çoðunluðunu siyasilerin oluşturduðu mahkumların fabrikalarda çok güç koşullar altında üç vardiya olarak çalıştıkları belirtiliyor.

IKEA’ya üretim yapan fabrikalarda çalıştırılan binlerce mahkumdan biri de 1985 yılında serbest bırakılan Jens Asche. Naumburg cezaevinde yatarken MEWA adlı metal fabrikasında çalıştırımış. Çalışma koşullarının çok kötü olduðunu, kendilerine koruyucu elbise verilmediðini, ödenen günlük ücretle ancak bir paket filtresiz sigara alabildiklerini söylüyor.

Tahliye olduktan sonra Batı Almanya’da yaşamını sürdüren Asche, bir gün alışveriş yapmak için gittiði IKEA’da kendilerinin fabrikada ürettikleri metal ayakların masa ve sandalyalere monte edilmiş olduðunu farketmiş. Gördüðü parçaların kendileri tarafından üretildiðinden emin olduðunu ve bir daha asla IKEA’ya gitmediðini söylüyor.

Olayın kamuoyuna yansımasının ardından IKEA yetkilileri 1970-80’li yıllarda Doðu Almanya’daki fabrikalarda düzenli olarak kontrol yaptıklarını ve mahkumların üretimde kullanıldıðına dair bir bulguya rastlamadıkları açıkladı. IKEA’nın böyle bir şeyi asla tasvip etmeyeceðini iddia etti . Oysa Stasi’nin arşivlerinde bulunan bir çok belge mahkumların mobilya üretiminde çalıştırdıklarının bilindiðini ve bunun IKEA içinde tartışıldıðını gösteriyor.

IKEA ÝDDÝALARI ARAŞTIRACAÐINI AÇIKLAMAK ZORUNDA KALDI

IKEA’nın Almanya’da yıllık cirosu 3,6 milyar Avro olan 45 maðazası bulunuyor. Almanya’da oluşabilecek tepkilerin önüne geçebilmek ve olayın daha fazla tartışılmasını engellemek amacıyla iddiaları incelemek için bir komisyon oluşturacaðını açıkladı.

Ancak, eski siyasi mahkumların durumlarıyla ilgilenen kısa adı UOKG olan kuruluşun soruşturmaya yardımcı olmak ve olayı açıða çıkarmak için birlikte çalışma talebini reddetti. Olayın Alman basınına yansımasının ardından tutum deðiştirerek kuruluşun talebine olumsuz cevap vermekten üzüntü duyduklarını söyledi.

IKEA’nın görevlendirdiði Ernst&Young’un 10 uzmanı konuyu araştırıp hazırladıkları raporu yıl sonuna doðru IKEA’ya teslim edecek. IKEA yönetimi raporu inceleyip ayrı bir soruşturma yapılıp yapılmamasına karar verecek.

1983 YILINDAN BERÝ BÝLÝNÝYORDU

Svt’nin kamuoyunun gündemine getirdiði gerçekler uzun yıllar önce Maocu eðilimli bir yayın organı olan “Folk ı Bildt” dergisi tarafından gündeme getirilmişti. Gazeteci-Yazar Stefan Lindgren 1983 yılında dergide yayımlanan makalesinde IKEA’nın mobilyalarının Doðu Almanya’da siyasi mahkumlar tarafından üretildiðini açıklamıştı. Mahkumların üç vardiya olarak çok kötü koşullarda çalıştırıldıklarını ve mobilyaların başka ülkelerdeki maliyetle kıyaslandıðında 5 kat daha ucuza mal edildiðini yazmıştı. Ancak o sıralar burjuva basını olanları görmezden gelmeyi yeðlemişti.

IKEA mobilya satışlarında dünyada lider konumunda. 41 ülkedeki maðaza ve işyerlerinde 131 bin kişi aşkın emekçi çalışıyor. Şirketin sahibi Ingvar Kamprad 40 milyar dolarlık servetiyle en zengin iş adamları sıralamasında dünyada dördüncü ve Avrupa’da ilk sırada.