İspanyol balıkçıların geçişini engellemek için Cebelitarık’ın ördüğü suni duvar Büyük Britanya ve İspanya kriz olmaya devam ediyor. İspanya, konuyu Birleşmiş Milletler (BM) ya da Uluslararası Adalet Divanı’na götürmeye hazırlanırken, Büyük Britanya ise İspanya’nın uyguladığı sıkı gümrük kontrollerine karşı harekete geçeceğini duyurdu.

Küçücük bir toprak parçası olmasına rağmen Avrupa’nın iki büyük ülkesini karşı karşıya getiren Cebelitarık, İngilizlerin ‘küçük vergi cennetlerinden’ biri olma özelliğine sahip. Krizle boğuşan İspanya’nın yanında ‘çölün ucundaki vaha’ gibi duran Cebelitarık’ın konumu ile insana ister istemez “bu mesele iki beton blok meselesi değil” dedirtiyor.

Britanya’nın İspanya’daki deniz aşırı topraklarından Cebelitarık son haftalarda iki ülke arasındaki ilişkilerin iyice gerilmesine sebep oldu. Cebelitarık’ın denizde beton bloklardan oluşan bir suni duvar inşa etmesi İspanya’nın sert tepkisiyle karşılaşmıştı. İspanya’nın güneye bakan ucunda bir yarımada olan Cebelitarık’ın inşa ettiği duvar, denizdeki canlı varlıklar için refüj görevi görecek.

İspanya hükümeti ise, İspanyol balıkçıların hareket alanını daralttığını savunduğu duvara karşı çıkmış ve misilleme olarak sınır kontrollerini arttırarak, yeni bir vergilendirme sistemine geçmeye karar vermişti.

Yaşanan sorunu çözmek için iki ülke arasında bir çalışma grubu oluşturulmuş, ancak grubun toplantısından iki gün sonra İspanyol yetkililer, “Ülkemizin çıkarlarını korumak için her türlü tedbiri alırız” açıklamasında bulunmuştu.

İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, “Bu problem 24-25 Temmuz’da Cebelitarık’a ait bir römorkun, bir metreküp büyüklüğünde 70 beton bloğu, demir iskelenin içine atmasıyla başladı” diyerek, duvar projesinin ekolojik dengeye karşı bir ‘saldırı’ olduğunu savunmuştu.

İSPANYA, SINIR KONTROLLERİ İLE MİSİLLEME YAPTI

Cebelitarık’ın denize duvar örmesi ardından İspanya, Cebelitarık’tan gelen ve giden araçlara yeni bir vergilendirme sistemi getirdi. İspanya buna gerekçe olarak da Cebelitarık’ın Schengen alanı dışında kalmasını gösterdi. Sınır kontrollerinin arttırılması, kilometrelerce uzayan kuyruklara sebep oluyor. İngilizlerin ve Cebelitarık Yönetimi’nin sert bir dille eleştirdiği bu uygulamanın, İspanya’nın denizdeki suni duvar inşasından sonrasına denk gelmesi de tansiyonu iyice yükseltmişti. Ancak İspanya Hükümeti, sınır kontrollerinin Schengen’e dahil olmayan Cebelitarık için zorunlu olduğu ve kaçakçılığa karşı mücadelenin bir parçası olduğunda ısrarcı.

Öte yandan, İngiltere ise Deniz Kuvvetlerine bağlı HMS Westminster fırkateyni ile HMS Illoustrious uçak gemisinin Akdeniz’de tatbikat yapacağını duyurmuştu. Mirror isimli internet sitesinde yer alan haberde, “Böylece İngilizler, boynuzun en ucundaki kayaya bağlılıklarını gösterecekler” biçiminde bir yorumda bulunulurken, Cebelitarık Parlamentosu Başkanı Fabian Picardo ise, İngiliz savaş gemilerini ağırlamaktan memnuniyet duyacağını açıklamıştı.

İSPANYA MESELEYİ ULUSLARARASI MERCİLERE GÖTÜRÜYOR

İspanyollar ve İngizler arasında ilişkilerin gerilmesine neden olan Cebelitarık sorununun uluslararası mercilere taşınması da gündemde. İspanya Dışişleri Bakanlığı tarafından dün yapılan açıklamada, konunun BM’ye ya da Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM)’ne taşınması için gerekli araştırmanın yapıldığı duyuruldu.

Hafta sonunda bir devlet televizyonunda konuşan Dışişleri Bakanı José Manuel Garcia Margallo da, BM’nin Cebelitarık ile ilgili aldığı 1966 sayılı karar tasarısının maddelerinin Cebelitarık halkının çıkarlarını gözetecek şekilde ‘sömürgeciliğin sonlandırılmasını (dekolonizasyon)’ öngördüğünü hatırlatmıştı. Margallo, BM’ye başvuru yaparak karar tasarısının dekolonizasyonla ilgili maddelerini de içerecek şekilde yeni bir tasarının çıkarılması için çalışacaklarını söylemişti.

İspanya’nın bu açıklamasına karşılık, İngiltere Cebelitarık’a yönelik olarak İspanyolların uyguladığı sıkı sınır kontrollerine karşı benzeri bir çabanın içinde olunacağı açıklaması geldi.

FALKLAND VE ARJANTİN DE KRİZE DAHİL OLDULAR

İspanya Dışişleri Bakanlığı dünkü açıklamasında, Büyük Britanya ile Atlantik Okyanusu’nda yer alan Falkland Adaları’nın hakimiyeti konusunda anlaşmazlık içinde olan Arjantin ile ortak hareket etmeye çalışacaklarını da duyurdu. Bakanlık açıklamasında, uluslararası mercilere yapılacak başvurularda Arjantin ile ‘ortak bir cephe’ oluşturmanın hedeflendiği de kaydedildi.

Öte yandan, Falkland Adaları ve Cebelitarık hükümetleri İspanya ve Arjantin’e karşı ortak tavır içinde olacaklar. Gibraltar Hükümeti geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, Falkland hükümetinin İspanya ile yaşanan krizde kendilerine destek verdiğini duyurmuştu.

KÜÇÜCÜK TOPRAK PARÇASI, KOCAMAN BİR SORUN

İngiltere ile İspanya arasında uzun zamandır egemenlik hakkı konusunda sorun olan Cebelitarık, 1713 yılında imzalanan Utrecht Antlaşması ile Britanya Krallığı’na bağlandı. 30 bin nüfusa sahip Cebelitarık, 7 kilometrekarelik küçücük bir toprak parçası ve coğrafik olarak İspanya’nın güney ucunda Akdeniz’e doğru çıkan ince bir burun şeklinde.

Avrupa’nın tek vahşi maymunlarının yaşadığı kayalıkların da bulunduğu Cebelitarık Kayalıkları da bu topraklar içerisinde ve her yıl çok sayıda turisti çekiyor. Çok dar bir alanda olmasına rağmen İspanya sınırında yer alan bir kıstakda kurulan uluslararası havaalanı oldukça faal.

Ülkede, İspanyol, İngiliz, Cenovalı ve Maltalıların yanı sıra Araplar ve Hindistan kökenliler de mevcut ve nüfusunun önemli bir kesimi Hristiyan Katolik mezhebine bağlı.

Cebelitarık, İngiltere’ye bağlı olması itibariyle 1973 yılında Avrupa Birliği (AB)’ne dahil olurken, ne Gümrük Birliği ne de Ortak Tarım Politikası Antlaşması kapsamında değil. Büyük Britanya Kraliçesi II. Elizabeth’i temsilen bir vali tarafından yönetilen Cebelitarık’da bu yönetim sembolik bir görev görüyor ve esas yetkiler Cebelitarık Parlamentosu’nda toplanıyor.

SU MESELESİ DE VAR

Kendisi küçük ama büyük sorunların kaynağı olan Cebelitarık, İspanya ile açık suların kullanımı konusunda da anlaşmazlıklara yol açıyor. Cebelitarık hükümeti, karadan en az 3 mil açıklarına kadar olan sularda hak iddia ediyor. Ancak İspanya ise Utrecht Antlaşması’nın sadece kara parçasını kapsadığını ve çevresindeki sulardaki egemenlik hakkının kendilerinde olduğu görüşünde. Zira, yarımadanın etrafındaki deniz suları özellikle İspanyol balıkçılar için hayati önemde.

ÇÖLÜN UCUNDAKİ VAHA GİBİ

Ekonomik açıdan da önemli bir konumu var Cebelitarık’ın. İngiltere ekonomisinin durgunlaştığı, İspanya’nın ise küçüldüğü 2012 yılında yüzde 7,8’lik bir büyüme yakalayan Cebelitarık, 1,2 milyar Sterlin milli gelire ulaşmıştı. 40 bin Sterlin civarındaki kişi başına milli geliri ile de birçok kalkınmış ülkeden daha önde geliyor.

Komşu Andaluzya Bölgesi yüzde 35 civarındaki işsizlik oranı ile boğuşurken, Cebelitarık’da işsizlik yüzde 2,5 ile neredeyse yok gibi. 30 bin nüfuslu Cebelitarık’da istihdam edilen İspanyolların sayısı ise 10 bin civarında. Bankacılık, finans, turizm, online oyunlar, deniz taşımacılığı ve savunma ülkenin önde gelen sektörleri.

30 BİN NÜFUSA 18 BİN KAYITLI ŞİRKET!

Tüm olumlu verilerine rağmen Cebelitarık ekonomisi bir çok yönüyle de tartışmalı bir konumda. 1980’li yıllarda dahi İngiliz donanmasının varlığı ile ayakta kalan bu küçük kara parçası son dönemde tam bir vergi cennetine dönüştü. Uzun süreler bazı şirketlere vergi muafiyeti getirilirken, var olan vergiler de halen yüzde 10 ile oldukça düşük.

7 kilometrekarelik alanda 30 bin yaşarken,18 bin kayıtlı şirketin faaliyet göstermesi başka türlü de açıklanamıyor zaten. İspanya’da ticari şirketler için yüzde 30 civarında olan vergiler nedeniyle bir çok İspanyol şirket de Cebelitarık üzerinden faaliyet gösteriyor ve İspanya’nın ekonomisine de önemli oranda zarar veriyor.

BÜYÜK BRİTANYA’NIN ‘MEŞRU’ VERGİ CENNETLERİNDEN

İspanyol şirketlerinin düşük vergi ödemek amacıyla tercih ettiği Cebelitarık’ın vergi sistemi İspanya ve Büyük Britanya arasındaki önemli sorunlardan bir tanesi. Rüşvete karşı mücadele yürüten Transparency International’in İspanya direktörü Jesus Lizcano’ya göre Cebelitarık, Büyük Britanya’nın vergi cennetlerinden sadece bir tanesi.

“Büyük Britanya yönetimi altında Jersey Adası, Bermudalar, Man Adası ve Gibraltar.. gibi bazı vergi cennetleri bulunuyor” diyor Lizcano. Cebelitarık’ta şirketlere sunulan avantajlarla bazı aktiviteler ve yatırımların kapıldığına ve Madrid’e karşı adil olmayan bir rekabet içinde olunduğuna işaret ediyor İspanyol gözlemci.

REFERANDUMLARDA HALK BRİTANYA’YI İSTEDİ

Cebelitarık, 1713 Utrecht Antlaşması ile Birleşik Krallığa bırakılmasına rağmen, İspanya’nın ve özellikle de Andaluzya Bölgesi’nin üzerinde hak iddia ettiği bir toprak parçası. 1967 yılında yapılan bir referandumda oy kullanan 12 bini aşkın kişi İngiltere’ye bağlı kalınmasını isterken, İspanya’ya bağlanılmasını isteyenlerin sayısı 44 olmuştu.

2002 yılında yapılan bir başka referandumda ise İspanya ve İngiltere’nin ortak egemenlik hakkına sahip olması talebi reddedilmişti. Bu referandumda da hayır oyu verenlerin sayısı 17 bin 900 olurken, sadece 187 seçmen ortak egemenlik hakkından yana oy kullanmıştı.