Afganistan iç savaşının insani ve mali maliyeti

Afganistan’da 2001 yılından bu yana süren iç savaşta yüz bini aşkın insan hayatını kaybederken, savaşın maliyeti trilyon doları aşıyor.

Washington ile Taliban hareketi arasında bir yılı aşkın bir süredir yapılan müzakereler sonucunda bu Cumartesi’den itibaren bir haftalık “şiddeti azaltma” süreci başlıyor. Bu sürece uyulursa, Talibanlar ve ABD arasında bir anlaşmanın imzalanması bekleniyor. Her iki taraf da olumlu sinyaller verdi. Müzakereler ABD güçlerinin Afganistan’dan çekilmesi karşılığında, Talibanların güvenlik garantileri vermesi üzerinde yapılıyor. Müzakerelerin yürütüldüğü Katar’ın Doha kentinde üst düzey bir Afgan yetkili de Salı günü yaptığı açıklamada ABD ve Talibanlar arasında 29 Şubat günü bir anlaşma imzalanabileceğini belirtti. Pakistan’daki Taliban kaynaklarına göre, Afganlar arası müzakerelerin 10 Mart’ta başlaması gerekiyor.

Bu savaşın maliyeti hem insani hem de ekonomik açıdan tam bir felaket. 2001 yılında ABD öncülüğünde Talibanlara karşı başlatılan işgal savaşı, Afganistan’da 100 bine yakın bir NATO gücü birikmişti. Talibanların kısa sürede iktidardan düşmesi ardından çatışmaların doruğa çıktığı 2011 yılında toplamda 98 bin NATO askeri ülkede görev yapıyordu.

Bu güçlerin sonraki yıllarda büyük oranda geri çekilmesine rağmen Resolute Support (RS) adı verilen eğitim ve destek programı kapsamında halen 16 bin 500 asker bulunuyor. Afganistan’daki bu güçlerin 8 binini Amerikan ordusuna mensup iken, toplamda 38 ülke asker desteği sunuyor. ABD’den sonra en fazla asker bulunduran ülkeler sırasıyla Almanya (bin 300 asker), Birleşik Krallık (bin 100 asker), İtalya (900 asker), Gürcistan (870 asker) ve Romanya (800 asker).

NATO ülkelerinden Fransa, 2010 yılına kadar 4 bin asker bulundurduğu Afganistan’dan 2012 itibariyle tümüyle çekilmişti.

EK 14 BİN ABD ASKERİ SAVAŞTA

ABD’nin Resolute Support programı dışında Talibanlar başta olmak üzere radikal İslamcı gruplara karşı savaşta Afgan ordusuyla birlikte savaşan 14 bin civarında askeri bulunuyor. Donald Trump ise bu sayının 13 bin olduğunu duyurmuştu.

ON BİNLERCE SİVİL YAŞAMINI YİTİRDİ

Aradan geçen 19 yılda halen iç savaş sürerken, on binlerce sivil yaşamını yitirdi. Birleşmiş Milletler (BM) tahminlerine göre, yaşamını yitiren sivillerin sayısı 32 bin ile 60 bin arasında.

Afganistan hükümetinin asker kayıpları konusunda rakam vermemesine rağmen son 19 yıldaki kayıpların on binlerce olduğu tahmin ediliyor. İç savaşta en az 25 bin Afgan askerinin hayatını kaybettiği, 20 bin ila 35 bin arasında Taliban militanının öldürüldüğü tahminler arasında.

EN ÇOK KAYIP ABD’NİN

Pentagon verilerine göre, 20 Şubat 2020 itibariyle Afganistan’da hayatını kaybeden Amerikan askerlerinin sayısı bin 909; yaralıların sayısı ise 10 bin 717. Ancak gerçekte en az 2 bin 400 Amerikan askerinin hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.

ABD’den sonra en çok asker kaybeden ülke, 454 kayıpla Birleşik Krallık; 157 kayıpla Kanada ve 89 kayıpla Fransa.

ÜLKEYİ YENİDEN İNŞA EDECEK KADAR ASKERİ HARCAMA

İç savaşın Afganistan’a ekonomik maliyeti yüz milyarlarca dolarla ifade edilirken, sadece ABD’nin yaptığı askeri harcamalar bu ülkeyi yeniden inşa edecek kadar fazla. ABD, 197 milyar doları yeniden inşa ve kurumların yapılandırılmasına olmak üzere 776 milyar dolar harcama yaparken, diğer ülkelerin harcamaları da on milyarlarca doları buluyor.

Brown Üniversitesi’nin bir araştırmasına göre, sadece ABD’nin yaptığı harcamalar Pentagon’un açıkladığı bütçeden fazla. Zira Dışişleri Bakanlığı’nın yardımları, istihbarat örgütlerinin harcamaları ve yaralanan eski askerlerin tıbbi harcamaları bu miktarlara dahil değil.

Aynı araştırmaya göre, ABD’nin 2001’den bu yana Afganistan, Suriye, Irak ve diğer ülkelerdeki ‘cihatla mücadele’ adı altındaki savaşlarının toplam maliyeti 6 trilyon 400 milyar doları buluyor. Bu ise, tüm bu ülkelerin birkaç yıllık toplam milli gelirlerinden çok daha fazlasına denk geliyor.