Lozan ile yok sayılan Kürtler, Şex Seîd öncülüğünde bir direniş başlattı ve bu direniş kanla bastırıldı. Şex Seîd ve arkadaşları 29 Haziran 1925’de Amed’in Dağkapı Meydanı’nda idam edildi. 

Aradan geçen yüz yılda ne Türk devleti asimilasyon ve imha konseptinden vazgeçti ne de Kürtler özgürlük arayışından. Hafızayı diri tutmak ve o gün yaşananlara ışık tutmak amacıyla Şex Seîd direnişinin yüzüncü yıl dönümünde Kürdistan Ulusal Kongresi (KNK) öncülüğünde Belçika'nın başkenti Brüksel'de iki günlük konferans düzenlenecek. 27-28 Haziran Tarihlerindeki konferansın hemen ardından 29 Haziran tarihinde Almanya'nın Köln kentinde yürüyüş ve miting gerçekleştirilecek. 

Konferans ve mitinge ilişkin hazırlık komitesinde yer alan KCK Yürütme Konseyi Üyesi Zübeyir Aydar ANF’ye konuştu. 

‘ŞEX SEÎD İSYANI PROVOKASYON İLE BAŞLADI’

Şex Seîd isyanının o dönemki Türk devlet yöneticilerinin provokasyonu ile çıktığını anlatan Zübeyir Aydar, Azadî Cemiyeti’nin hazırlıklarının olduğunu ancak Şubat 1925’te Amed’in Pîran ilçesinde, Şex Seîd’in arkadaşlarının göz altına alınmak istemesi ile isyanın patlak verdiğini ve Türk devletinin Azadî Cemiyeti’ni kış ortasında hazırlıksız yakalamak için böyle bir provokasyon yaptığını kaydetti. 

‘LOZAN İLE KÜRTLER YOK SAYILDI’

Şex Seîd isyanının Lozan Antlaşması ile Kürtlerin yok sayılmasına karşı ortaya çıktığını ifade eden Aydar, “Kürtlerin tekçilik üzerine kurulan Cumhuriyet’e karşı bir reaksiyonu var. Bir kurtuluş mücadelesi başlatmak istiyorlar. Devlet ise buna karşı bir bastırma ve yok etme politikası uyguluyor” dedi. Türk devletinin kuruluş aşamasında etnik temizlik yaptığını söyleyen Aydar, 1915’te Ermeni, Süryani ve Keldanilerin, 1919’da Pontus Rumlarının, 1925’te ise Kürtlerin soykırıma tabi tutulduğunu aktardı. Katliam ve soykırımlara karşı hafızanın diri tutulmasının önemine işaret eden Aydar, “Nerede ne zaman ne olduğunu tartışabilmek önemli. 100. Yılında bedel ödeyenleri hatırlayabilmek ve akademik çerçevede olanları ortaya koyabilmek önemli. Konferansı da bu amaçla düzenliyoruz” şeklinde konuştu. 

‘ŞEX SEÎD’İN İDAM GÜNÜ ÜZERİNDEN ÖNDER APO’YA MESAJ VERİLDİ’

Katliamı gerçekleştirenlerin hafızayı diri tutmasına Önder Apo’ya Şex Seîd ve arkadaşlarının idamının yıl dönümü olan 29 Haziran’da idam cezası verilmesini örnek olarak veren Zübeyir Aydar, “Biz uyusak da, biz hatırlamasak da onlar her şeyi hatırlıyorlar. Başkan Apo’ya 29 Haziran’da idam cezası verilmesi önemli bir mesajdır. ‘Biz size böyle yaparız. Şex Seîd ve arkadaşlarına yaptığımızı size de yaparız’ dediler. Bizim de bunları unutmamız ve tarihi yerli yerine oturtmamız gerekir” dedi. Konferansın akademik düzeyine vurgu yapan Aydar, meselenin her yönü ile tartışılacağını öncesinde ve sonrasında neler olduğuna dair atölyelerin düzenleneceğini, Kürdistan’nın politik ve sosyal durumunun ele alınacağını belirtti ve Şex Seîd isyanının sadece Kuzey Kürdistan’ı değil, Kürdistan’ın tüm parçalarını etkilediğini hatırlattı.

‘KONFERANS VE MİTİNG ULUSAL BİR PERSPEKTİFLE HAZIRLANDI’

Konferans ile bir bütünen ‘unutmadık, unutmayacağız’ mesajının verileceğine dikkat çeken Aydar, Şex Seîd ve arkadaşlarının mezar yerlerinin hala bilinmediğini hatırlatarak, aynı zamanda adalet taleplerini de dile getirdi ve bir hakikat komisyonunu kurulması gerektiğini kaydetti.

Konferans sonrası Almanya’nın Köln kentinde yapılacak mitingi hatırlatan Aydar, “Bu aynı zamanda bir şehit anmasıdır. Bu konferans ve miting ulusal bir perspektifle hazırlanmıştır. Burada şu veya bu partinin ideolojisi veya yaklaşımından ziyade ulusal reflekslerle hazırlanmış bir konferans ve mitingdir. Kürt isyanları bizim ortak hafızamız ve değerlerimizdir. Herkesin ona göre yaklaşması lazım” uyarısında bulundu. 

‘KÜRT İSYANLARI İDAM SEHPALARINDA SONA ERDİ’

Şex Seîd isyanının Türkiye’deki çözüm ve diyalog tartışmalarını da ilgilendirdiğini ifade eden Aydar, şöyle konuştu: “Kuzey Kürdistan'da Başkan Apo öncülüğünde yürüyen bir diyalog süreci var. Güncele baktığın zaman 1925, bugün de devam ediyor. Fakat biz buna farklı bir arayışla yani masada çözmeye çalışıyoruz. Bütün Kürt isyanlarında olduğu gibi o güne de idam sehpaları kuruldu. Biz şimdi çözüm masalarını kurmaya çalışıyoruz ve şu anda bir masa var. Kürt isyanlarının hepsi idam sehpalarında sonlandırıldı. Ama bu 52 yıllık PKK serhildanı şimdi bir masada çözüm arıyor. Biz buna uğraşıyoruz. Bu sebeple tarihten ders alarak bu günü örebilmek önemlidir.” Aydar şu uyarıyı da yaptı: “Bu şu anlama gelmiyor. Biz geçmişte yaşananları dile getiriyoruz diye sürece zarar vermiyor. Veya bu gün süreç var diyerek, ‘Geçmişi unutalım’ demiyoruz. Her şey bir gerçeklik içerisinde ortaya konuluyor. Bu bizim gerçeğimizdir ve geçmişle yüzleşilmelidir.”

‘HERKESİ 29 HAZİRAN’DA KÖLN’E BEKLİYORUZ’

Zübeyir Aydar son olarak mitinge dair şu çağrıyı yaptı: “29 Haziran 2025. Tam 100 yıl önce, Diyarbakır Dağ Kapı Meydanı’nda kurulan sehpalara bir cevap vermek istiyoruz. Yani o gün sabahleyin Şex Seîd ve 47 arkadaşı için sehpalar kuruldu. Hepsi idam edildi. 100 yıl sonra onların torunları olarak, onların ardılları olarak, o davayı başarıya götürme ve çözümle sonuçlandırma iddiasında olan ardılları olarak Köln’de buluşacağız. Bu bir kuruluş veya partinin mitingi değil. Bu bir şehit anmasıdır. 100 yıl önce şehit edilenleri anmak için herkesin bir araya geldiği bir mitingdir. Tüm Kürdistani partiler, kurumlar, şahıslar, halkımız davetlidir. Herkesi Köln’deki miting meydanına bekliyoruz.”