Yurtdışı oyları nasıl dağıtılıyor ve neden önemli?

Yurtdışında yaşayan seçmenler Türkiye'de 87 seçim bölgesinin sonucunu etkiliyor.

Yurt dışında yaşayan yaklaşık 3 milyon seçmen sandığa gidip verdikleri oylarla Türkiye’nin yönetimi belirleme hakkına sahiptir. 7 Haziran’da 1 milyonun üzerinde oy kullanan Türkiyeli yurttaşlar 1 Kasım’da 1,3 milyona yakın oy kullanmıştır.

Yurt dışında kullanılan oyların seçim bölgelerine dağıtılmasından yarattığı sonuçlara kadar Türkiye’de bütün siyasi partiler ve adaylar tarafından detaylıca takip edilmektedir. Yurtdışı oylarının etkilemediği bir seçim çevresi yoktur.

YURTDIŞI OYLARI BARAJ İÇİN HAYATİDİR

Yurtdışı oyları ittifaklar için önemlidir. Ancak HDP’nin barajı geçmesi için hayatidir. Kamuoyu araştırmalarında HDP’nin oy oranı %10 civarında bıçak sırtı olarak tabir edilen bir noktada görülüyor. HDP’nin yurtdışında elde ettiği oy oranı toplam HDP oyları içinde yarım puana denk düşüyor. İttifak sistemini göz önünde bulundurduğumuzda yurtdışı oylarının HDP için önemi kat kat artıyor.

YURTDIŞI OYLARI NASIL DAĞITILIYOR?

Yurt dışında kullanılan oyların önemini, dağıtım yöntemi ve doğurduğu sonuçlarla ele alalım;

Yurtdışı oylarının Türkiye’deki seçim bölgelerine dağıtılması yöntemine dair tartışmalar hala devam etmektedir. Bu konuda hala adil bir sistem kurulabilmiş değildir. Gelinen noktada benimsenen sistem oy oranı yüksek olan partilere daha çok avantaj sağlayacak şekilde kurulmuştur. Daha önce yapılan seçimler doğrultusunda yurt dışında AKP’nin birinci HDP’nin ikinci olduğu görülüyor. Bütün partilere karşı avantaj birinci olduğu için AKP’de, MHP, CHP ve diğer partilere karşı avantaj ise HDP’dedir. Ancak yeni ittifak yasası ile İYİ partinin elde edeceği oylar da hesaba katılacak ve HDP’nin üçüncü olma ihtimali ortaya çıkacaktır. Bu durumda HDP’nin ikinci olarak elde ettiği avantajlar Millet İttifakına geçebilecektir.

Yurtdışı oyları 87 seçim bölgesine yurtiçi oy oranı doğrultusunda dağıtılıyor. Kısa bir örnekle anlatalım.

örnek;

Türkiye’de yurtiçinde 48 milyon oy kullanılmış olsun. İstanbul’da bir seçim bölgesinde 3 milyon oy kullanılmış olsun. Yurt dışında kullanılan oy sayısını 1,5 milyon olarak kabul edelim. HDP yurtdışından 300.000, AKP 825.000, CHP 255.000, diğer partiler 120.000 oy almış olsun. Bir seçim bölgesine aktarılacak toplam oy sayısı o seçim bölgesindeki geçerli oy sayısı ile doğru orantılıdır. Bu durumda yurtdışı oyların %6,25 ‘i (3 milyon/48. milyon) İstanbul’daki seçim bölgesine aktarılıyor. 1,5 milyon oydan İstanbul’daki seçim bölgesine 93.750 oy aktarılıyor. Bu sayı partiler arasında yurt dışındaki oy oranına göre dağıtılıyor. Bu oyun ortalama %55’i olan 51.562’si AKP’ye, ortalama %20’si olan 18.750’si HDP’ye, ortalama %17’si olan 15.937’si CHP’ye ve diğer partilere de yurt dışındaki oy oranlarına göre dağıtılmaktadır. Bunlar ilgili seçim bölgesinde ittifak kuran partilerin yurtiçi oylarına da eklenerek ittifak oy toplamına dahil edilmektedir. Yurt dışında ittifak ortak oyu kullanılmışsa ittifak içindeki partilerin oy oranına göre paylaştırılmakta ve yurtiçindeki seçim bölgelerine yansıtılmaktadır.

Seçim bölgesine aktarılan oyların partiler arasındaki dağılımı da partilerin yurtdışında aldığı oy oranına göre gerçekleşiyor. Partiler Türkiye’deki bütün seçim bölgelerinde yurtdışından aktarılan oylardan yurtdışındaki oy oranına göre pay alacaktır. Partiler Hakkari’ye de, Uşak’a da, Samsun’a da yansıyan yurtdışı oylardan yurtdışındaki oy oranına göre pay almaktadır. AKP yurtdışında %55 almışsa Türkiye’deki bütün seçim çevrelerine düşen yurtdışı oylarının %55’ini alacaktır. AKP Hakkari’de %5 oy alsa bilr yurt dışı oylarının %55’ini almaktadır. HDP için bu oran %20 civarıdır. HDP’nin Yozgat, Kastamonu, Çankırı, Kütahya ve Ordu illerinde aldığı yurtdışı oyları yurtiçi oylardan daha fazladır.

Örneğimize dönecek olursak 93.750’i oyun HDP’ye yansıması %20 olacaktır. Bu da 18.750 oya denk gelmektedir. Yurt dışında HDP’ye verilen toplam oyların %7,5’i İstanbul’daki seçim bölgesine HDP oyu olarak yansımaktadır. Sırf İstanbul ilinin 1. ve 3. seçim bölgelerinde HDP’nin 300 ve 500 civarında oylarla son Milletvekilliklerini kaybettiğini göz önünde bulundurursak HDP adına 4.000 oy fazla kullanılsaydı İstanbul 1. bölgede bir milletvekilliği daha elde edilecekti. 6.667 oy daha HDP için kullanılsaydı hem İstanbul 1 hem de İstanbul 3. bölgede HDP birer milletvekilliği daha elde edecekti. Bu rakamlar aynı zamanda 87 seçim bölgesinin tamamını da etkileyecekti.

Gerçekleşen sonuçları incelediğimizde aşağıdaki fotoğraf ortaya çıkmaktadır.

7 Haziran Milletvekili genel seçiminde yurtdışı oyları 3 milletvekilliğini değiştirmiştir.

  • Kocaeli’nde yurtiçi oylarla MHP’nin kazanabileceği 1 milletvekilliği yurtdışı oylarının dağıtılması ile HDP’ye geçmiştir.
  •  
  • İzmir 2. bölgede yurtiçi oylarla CHP’nin kazanabileceği bir milletvekilliği yurtdışı oylarının dağıtılması ile AKP’ye geçmiştir.
  •  
  • Amasya’da yurtiçi oylarla MHP’nin kazanabileceği bir milletvekilliği yurtdışı oylarının dağıtılması ile AKP’ye geçmiştir.
  •  

7 Haziran’da yurtdışı oyları AKP’nin 2, HDP’nin 1 milletvekilliği artırmasını sağlamıştır. CHP 1, MHP de 2 Milletvekilliği kaybetmiştir.

1 Kasım Milletvekili genel seçiminde yurtdışı oyları 3 milletvekilliğini değiştirmiştir.

  • Manisa’da yurtiçi oylarla MHP’nin kazanabileceği 1 milletvekilliği yurtdışı oylarının dağıtılması ile AKP’ye geçmiştir.
  •  
  • Kırıkkale’de yurtiçi oylarla MHP’nin kazanabileceği 1 milletvekilliği yurtdışı oylarının dağıtılması ile AKP’ye geçmiştir.
  •  
  • Denizli’de yurtiçi oylarla CHP’nin kazanabileceği 1 milletvekilliği yurtdışı oylarının dağıtılması ile AKP’ye geçmiştir.
  •  

1 Kasım’da yurtdışı oyları AKP’nin 3 milletvekilliği artırmasını sağlamıştır. CHP 1, MHP de 2 Milletvekilliği kaybetmiştir.

Rakamlar yurt dışı oylarının Meclis’teki tabloyu ne derece etkilediğini gösteriyor. 24 Haziran’daki seçim sonucunun Türkiye’de yeni rejimin başlangıcı olacağı göz önüne alındığında Meclis tablosunda meydana gelecek en ufak bir değişikliğin ne derece önemli olduğu görülmektedir.

Birkaç milletvekili kritik durumlarda bazen Anayasa değişikliği gerçekleştirme gücünü elinde bulundurmaktadır. Dokunulmazlıkların kaldırılmasında AKP ve MHP’nin gücü yetmiyordu. CHP birkaç milletvekili ile AKP ve MHP’ye destek vererek dokunulmazlıkların kaldırılmasını sağlamıştı.

Yeni sistemde ittifaklar birer parti olarak kabul edilip milletvekili dağılımı yapılacağından yurt dışı oylarının etkisi çok daha fazla olacaktır.