Olga İvanovna Jigalina, 23 Ekim’de Rusya Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü Kürdoloji bölümündeki odasında geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirdi.

Enstitü’nün Kürdoloji, Yakın ve Ortadoğu ülkelerinin bölgesel sorunlarını inceleme merkezinin bölüm başkanlığı yapan Profesör Jigalina, uluslararası alanda Kürt sorunuyla ilgilenen önemli uzmanlardan biriydi.

1969 yılında M.V. Lomonosov adındaki Moskova Devlet Üniversitesinin filoloji (Roman-German bölümü) fakültesini bitirdi. Aynı yıl SSCB Bilim Akademisinin Doğu Bölümünde Bilim-Teknik personeli olarak çalışmaya başladı.

1973 yılında tarih bilimleri doktora tezini yaptı. 1974-1979 yıları arasında eşiyle birlikte İran’da çalışmalar yürüttü. Bu sayede İran’ı tanıma fırsatını buldu, birçok bölgesini gezdi ve Farsça öğrendi. 1979 yılında Moskova’ya döndükten sonra Türkolog ve Kürdolog olan Profesör M.A. Gasratyan yönetimindeki Kürt sorununu araştırma grubunda çalışmaya başladı. Gasratyan’ın M.S. Lazarev ve R.L.Tsabolov’u da katmasıyla grup çalışmalarını büyüttü. Genç uzmanları da eğiten grup giderek uluslararası alanda da dikkatleri çekmeye başladı ve Rusya dışından da Kürtlerin dahil olduğu bir uzmanlık alanı oluşturuldu.

1984 yılında grubun çalışmaları Akademide, Kürt bilimi bölümüne dönüştürüldü. Bölüme 1990 yılına kadar M.A.Gasratyan, 1990-2004 yıllarında M.S. Lazarev ve 2004 yılından itibaren de O.I. Jigalina başkanlık etti.

32 yılını Doğu Enstitüsü’nün Kürdoloji bölümüne veren Jigalina, çeyrek yüzyıldan daha fazla bir zaman İran Kürtleri üzerine araştırmalar yaptı ve bilimsel çalışmalar yayınladı. Önemli tarihi ve ulusal arası-politik çalışmaları yapan Jigalina SSCB döneminde kurulan, Moskova okulunun son temsilcisiydi.  Jigalina’nın çalışmalarının çoğu Rusya arşivlerinin analizi ve daha önce Kürt tarihiyle ilgili araştırılmamış olan konularla ilgili idi.

Jigalina’nın ilk çalışması 19. yüzyılda Rusya ordusunda mühendislik yapan Alman asıllı I.F.Blaramberg’in  Xorasan Kürtleriyle ilgili anılarının çevirisi idi. Kürt araştırma grubunun kurulduğu 1979 yılından itibaren özelde de Doğu Kürdistan’la ilgili çalışmaları SSCB’nin tüm Doğu bölüm yayınlarında yer aldı.

Bundan 30 yıl önce yazdığı ‘Yabancı ülkelerdeki bazı Kürt merkezleri’ makalesinde Batı’nın Kürdistan’a ‘ilgisini’ konu edindi. Batılıların Kürtler hakkında bilgi edinmek için birçok büyük Kürt uzmanını batıya davet ettiklerini bu tur girişimleri Sovyetlerin de desteklemesini öneriyordu.         

Doğu Kürdistan ile ilgili yazdıkları İran İslam devriminden sonraki döneme denk geliyordu. Jigalina, yeni İran ve İran’ın Kürt sorununu değerlendirirken en çok da, İslam faktörüne dikkat çekiyordu. 1982 yılında Humeyni’nin Kürt soruna yaklaşımını “İslam milliyetçiliği ideolojisi çerçevesinde kalarak Kürt muhalefetini anti - İslamcı olarak değerlendiriyor” şeklinde özetliyor, “İran’da radikal İslam iktidarda olduğu sürece Kürt sorunun çözümü mümkün değil” sonucuna ulaşıyordu.

1988 yılında 1918-1947 yıllarını konu alan “İran’da Kürt Ulusal Hareketi” adlı kitabı yayınlandı. Demografik ve sosyo-ekonomik boyutlarıyla Kürt ulusal mücadelesinde önemli yeri olan bu yıllara dair araştırma ile 1990 yılında kaleme aldığı “Ortadoğu’da İngiltere dış politik konseptlerinin analizi” diğer önemli çalışmalarındandı.

1996 yılında “19-20. Yüzyıllarda etnososyal süreçler” üzerine yaptığı teze dayanarak, “İran toplumunun etnososyal evrimi”ni kaleme aldı.

2002 yılında “Kaçar’ların son döneminde Horasan’daki Kürt hanlıkları (beylikleri)” adlı yeni monografisi yayınlandı. Bu çalışma 19 ve 20. Yüzyılda Horasan’daki Kürt beyliklerine ilişkin tek bilimsel çalışma olarak kabul ediliyor.

Jigalina, 2005 yılında profesör unvanına layık görüldü. 2008 yılında Rusya’da var olan geniş arşivlere dayanarak “Kermanşah’daki Kürtler” adlı monografiyi yazdı. Bu yazıda bölgenin emperyalist güçler arasındaki çelişki ve politikalarındaki önemini çok başarılı bir biçimde ortaya koydu.

2011 yılında Alman Lambert Academic Publishing yayın evi Jigalina’nın “Modern İran politikasında Kürt sorunu” çalışmasını yayınladı. Bu kitap İran’daki şahlık rejiminin devrilmesinden sonra iç ve dış politikasında Kürt sorununu analiz ediyordu.

Diğer bir çalışması ise Mustafa Barzani ve Güney Kürdistan’ın 1940-1970 yılları arasındaki ulusal kurtuluş mücadelesine ilişkindi.

O.I.Jigalina’nın birçok çalışması, Kürtlerle ilgili ilk kez ele alınan konulardı. Bu yönüyle Kürdolojiye önemli katkılar sundu.

500’den fazla monografi, makale ve rapor kaleme alan Jigalina bilimsel çalışmaların yanısıra Kürt sorunun güncel sorunlarıyla da ilgiliydi. Onun inisiyatifiyle gerçekleşen “Lazarevi okumaları” toplantısı Rusya’da Kürt sorunuyla ilgili önemli bir tartışma zemini yarattı.

Rusya Bilimler Akademisi Doğu Enstitüsü Akademik Konsey Üyesi ve Moskova Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Yeni ve modern tarih tezleri inceleme Konseyi Üyesi Jigalina uluslararası alanda da önemli konferanslarda çalışmalarını tanıtma imkanı buldu.

Jigalina Avrupa İran uzmanları kurumunun da üyeliğini yapıyordu. 

*Rusya Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü eski Doktoru Nodar Mosaki tarafından kaleme alınan Jigalina’nın portresi, Mamed Mustafayev tarafından derlenip tercüme edilmiştir.