Teknolojinin en son nimetlerini ayaðımıza kadar getiren büyük şirketlerin vahşi-kapitalist kar mantıðı, milyonlarca çalışanın insanlık dışı şartlarda çalıştırılmasını beraberinde getiriyor. Son yıllarda, akıllı telefon ve tablet alanındaki iki dev şirket, Apple ve Samsung’un rekabetleri nedeniyle, başta Çin olmak üzere deðişik ülkelerde milyonlarca işçi 19. yy çalışma şartlarına mahkum edilmiş durumda. Özellikle Apple şirketinde çalışanlarla ilgili skandalların boyutları ile şirketin ciro ve net karındaki artış da dikkat çekici.

Son dönemlerde hem yeni ürettiði iPhone 5 akıllı telefon ve iPad mini tabletleri ile gündemde olan Apple’in, 2011-2012 yılı cirosu yüzde 45’lik bir büyüme ile 156,5 milyar dolara ulaştı. Şirketin bu rakam üzerinden elde ettiði net kar ise yüzde 60’lık bir artış ile tamı tamına 41,7 milyar oldu. Apple, bir önceki yılda ise, 108 milyarlık toplam ciro üzerinden 26 milyar dolarlık net kar elde etmişti. 2012 Eylül dönemine kadarki satışları içeren bu bilançoya, piyasaya Eylül ayında sunulan iPhone 5 ve iPad mini tablet serilerinin gelirleri ise dahil deðil.

Apple’in bunca kar etmesindeki tek etken elbette ki ürünlerinin çok satılması deðil. Ýşin sırrı, Apple ürünlerinin maliyetini düşürecek, işçi haklarını sömüren ve çalışanları intihara dahi sürükleyecek koşullarda çalışmaya mecbur eden elektronik parça üreticisi şirketlerle çalışıyor olması. Apple’in skandallara konu olan parça üreticisi firması ise, Sony ve Nokia gibi mobil telefon devlerinin elektronik parça siparişlerini de üslenen Tayvan merkezli Foxconn.

BÝRKAÇ HAFTADA 10’DAN FAZLA ÝNTÝHAR

Çoðunluðu Çin’de olmak üzere 1 milyonu aşkın çalışanı bulunan Foxconn’un, Apple için telefon ve bilgisayar parçaları ürettiði fabrikalarında neredeyse 19. yy çalışma şartları hakim idi. Apple’in her yeni telefon ve ya tablet serisi çıktıðında, on milyonları bulan satışların yetişmesi için, şirket çalışanlarının haftalık 72 saate kadar çalıştırıldıkları ortaya çıkmıştı. Bu haksızlıklar ise ancak 2010 yılında bir kaç hafta içerisinde 10’u aşkın genç çalışanın intihar etmesiyle dünya gündemine gelebilmişti.

Yaklaşık 300 bin kişinin çalıştıðı Shenzhen kentindeki fabrikada yaşanan intihar vakaları ardınan, işçilerin haftada 6 gün boyunca günde 12 saat çalıştırıldıkları ve ortalama yalnızca 150-200 dolar maaş aldıkları ortaya çıkmıştı.

YENÝ MARKALARIN YETÝŞMESÝ ÝÇÝN ÖÐRENCÝLER ZORLA ÇALIŞTIRILDI

Ancak, Apple’in neredeyse bel kemiði olan Foxconn’un çalışanları sömürmesine tek örnek bu deðil. Skandalın gündemden düşmesi amacıyla işçilerin çalışma şartlarını düzeltme adına kısmi önlemler alınır ancak, giderlerin artmasından dolayı onbinlerce işçi açıðı oluşur. Özellikle Samsung ile sürekli rekabet halindeki Apple’in bu yıl satışa sunduðu iPhone 5’in parçalarının yetiştirilmesi için yeni bir yönteme başvurulur; ‘öðrencilerin zorla çalıştırılması’.

China Labor Watch (CLW) adlı sivil toplum kuruluşunun verilerine göre, kimi üniversiteler tarafından 32 bin kadar öðrenciye diplomalarını alabilmeleri için, Foxconn şirketinde çalışma zorunluluðu getirildi. Buna göre, öðrenciler öðrenim alanları ile alakalı olmamasına raðmen diplomalarını alabilmek için, staj adı altında aylarca 200 dolar civarında maaşla çalışmak zorunda bırakılıyorlar. Üstelik bu zoraki çalışma günde 12 saati bulabiliyor.

SAMSUNG-APPLE REKABETÝNÝN BEDELÝNÝ ÇOCUK VE ÖÐRENCÝLER ÖDÜYOR

Apple’in yan şirketinin bu denli vahşi-kapitalist yöntemlere başvurmasının en önemli nedeni ise, Samsung markası ile olan ezeli rekabeti. Her iki şirketin piyasaya yeni ürün sürmeleri nedeniyle artan talebi karşılamak ve maliyeti düşürmek amacıyla başvurdukları yöntem de, parça üreticisi firmalara daha fazla baskı yapmak.

Yine China Labor Watch’a göre, Samsung’un Çin’deki fabrikalarında çalışanlar arasında 14 yaşındaki çocuklar bile bulunuyor. Özellikle okul tatilleri dönemlerinde şirketin bazı fabrikalarında çalışanların yüzde 80’ine yakını öðrencilerden oluşuyor. China Labor Watch, iPhone 5’in rakiplerinden olan Galaxy S3 telefonlarının üretimini hızlandırmak için çalıştırılan öðrenci sayısının arttırıldıðı görüşünde.

Öðrenciler, Samsung fabrikalarında da rakibi Apple’da olduðu günde 11-12 saat boyunca çalıştırılırken, ayakta oldukları halde 9 saniyede iki ekran ve 5 saniyede bir bateri monte etmek zorundalar.

SAÐLIK ADINA HÝÇ BÝR ŞEY YOK

Fair Labor Association (FLA) adlı bir başka kuruluşun, Apple’in direði sayılan Foxconn için çalışan 35 bin kişi ile yaptıðı araştırmanın sonuçları ise, insanı cep telefonu kullandıðına utandıracak cinsten. Araştırmaya göre, Foxconn çalışanları haftalık 56-61 saat çalışırken, 80 saate kadar çalışmak zorunda da kalabiliyorlar. Çalışanların yüzde 64’ü hak ettiðinden daha az kazandıðını düşünürken, yüzde 14’ü mesai saatlerinin az ya da hiç ödenmemesinden şikayetçi. Yüzde 45’lik bir kesim sırt ve ya boyun aðrıları, yüzde 24’ünde ise göz rahatsızlıkları bulunuyor . Yine çalışanların sadece yüzde 10’u mesleðiyle gurur duyarken, yüzde 75’i stres maðduru.

Ýş kazalarının da yoðun olarak yaşandıðı fabrikaların baðlı olduðu şirketlerin, ev kiralama gücü olmayan işçileri çok kötü şartlarda ve hijyenik olmayan yatakhanelerde kalmaya mecbur ettikleri de araştırmadan çıkan bir diðer gerçek.

Öte yandan, Apple ve Samsung ve yan şirketlerinin bir başka skandalvari marifetleri ise, üretim esnasında çalışanların kimyasal maddelerden etkilenmeleri. Özellikle Foxconn’da çalışanların kimyasal maddeler ile iç içe oldukları düşünülüyor. Ancak, her iki şirketin daha önce yaptıkları açıklamalarda, çalışanların herhangi bir kimyasal maddeye maruz kalamayacakları iddia edilmişti.