Samiler, özür değil yüzleşme istiyor

İskandinavya'nın yerli halkı Samiler, dilleri ve kültürlerini yasaklayan ve asimilasyon politikası uygulayan İsveç ve Finlandiya'nın özür dilemesinin yeterli olmayacağını söylüyor ve her iki devletin ırkçı geçmişiyle yüzleşmesini istiyor.

Samiler, Avrupa Birliği'nin tek yerli halkı. İskandinavya'nın kuzeyindeki Laponya bölgesinde toprakları Norveç, İsveç ve Finlandiya sömürgecileri tarafından işgal edilen Samiler, yüzyıllardır kendilerine yapılan tarihi haksızlıkların kabulünü ve düzeltilmesini talep ediyor.

1970'li yılların başlarına kadar Finlandiya ve İsveç, Samiler üzerinde ırkçı ve kafatasçı çalışmaları sürdürdü. 1900'lü yılların başlarında Samiler Avrupa'daki hayvanat bahçeleri ve sirklerde sergilendi. Sami çocukları yatılı okullarda İsveççe ve Fince öğrenim görmek zorunda bırakıldı. Ana dillerini konuşmaları yasakladı.

Samilerin İsveç ve Finlandiya'nın ırkçı tarihiyle yüzleşme mücadelesi 2018 yılında ilerleme kaydetti. Finlandiya hükümeti, Samilere yönelik asimilasyon ve ırkçılığı araştırmak için bir “Gerçek ve Uzlaşma Komisyonu” oluşturmayı kararlaştırdı. Devlet bütçesinden 1,5 milyon Euro kaynak aktardı.

Petra Laiti, uzun yıllar Suoma Sami Nuorat (Finlandiya Genç Samiler Derneği) Başkanlığı görevini yürüttü. Finlandiya'nın geçmişiyle yüzleşmesi için “Gerçek ve Uzlaşma Komisyonu” kurulması için mücadele etti.

Şu sıralar Yeşiller üyesi İçişleri Bakanı Maria Ohisalo'nun yardımcılığı görevini üstlenen Laiti, Finlandiya'da yayınlanan HBL gazetesine Samilerin talepleri ve kaygıları hakkında açıklamalarda bulundu.

“Gerçek ve Uzlaşma Komisyonu” kurulması tartışmalarının Samiler arasında farklı ve birbiriyle çelişen duygulara yol açtığını söyleyen Laiti, komisyonun çalışmalarına başlamasından sonra yaşlı kuşak Samilerin travmaları yeniden yaşayabilecekleri uyarısında bulundu.

SAMİLERİN ÇOĞUNLUĞU FİNLANDİYA DEVLETİNE GÜVENMİYOR

Laiti, Samilerin büyük bir çoğunluğunun Finlandiya devletine güvenmediklerini söyledikten sonra “Bu sorunları Fin toplumunda tartışmak gerekli. Samilerin Finlere güven duymamaları Finlandiya'nın Samilere yaptıklarına yönelik yansıması olarak görülmeli” dedi.

Kendisinin bir yandan Sami bir aktivist olarak çalışırken aynı zamanda İçişleri Bakanının yardımcılığı görevini üslenmesini çelişki olarak görmediğini söyleten Laiti, azınlık halklara mensup aktivistlerin azınlıkların sözcüleri veya bilgi kaynakları olarak kullanıldıklarını söyledi. Kendisinin Bir Sami sözlüğü gibi görünmesinin rahatsız edici olduğunu belirtti.

Siyah yaşam Hareketinin topluma ırkçılık karşıtlığı ve siyahların tarihi hakkında okumaları tavsiyesinde bulunduğunu hatırlatan Latiti, “Doğrudan karşılaştırılabilir değil ama siyahlar bilginin olduğunu söylüyor ve gidin öğrenin diyor. Ben de aynı duyguları taşıyorum, Samilerle ilgili bilgiler on yıllardır var. Biz eğitimizi tamamladık, tezlerimizi yazdık, bizim kendi medyamızda bu bilgiler var” dedi.

SAMİLERİN SÖMÜRGECİLERİN GEÇMİŞLE YÜZLEŞME TALEPLERİ KARŞILIK BULMAYA BAŞLADI

Samilerin on yıllardan beri talep ettikleri bir komisyon oluşturularak sömürgeci devletlerin geçmişleriyle yüzleşmeleri talebi 2017 yıllarından itibaren karşılık bulmaya başladı. Norveç Parlamentosu’nda bir gerçek komisyonunun oluşturulmasının önemi tartışıldı. Yeni ve eski kuşak Samiler, Sami azınlığın Norveç'te karşılaştığı ırkçılık ve ayrımcılığı dile getirdi.

İki hafta sonra da Finlandiya Başbakanı Juha Sipila, Sami Parlamentosu'nu ziyaret ederek Bir gerçek komisyonu oluşturacaklarını açıkladı.

İsveç'te de Ayrımcılık Ombudsmanı, Samilerin bir gerçek komisyonu oluşturmak için verdikleri mücadeleye destek olacaklarını söyledi.

Kurumların yaptığı tüm açıklamalara rağmen gerçek komisyonları oluşturulması çalışmaları karınca hızıyla ilerliyor.

Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi, onlarca kez İskandinavya ülkelerini Samilerin haklarına saygı göstermekle eleştirmekle birlikte Samilerin haklarının güvence altına alınması için somut bir ilerleme kaydedilmedi.

İSVEÇ VE FİNLANDİYA, YERLİ HAKLKARIN HAKLARINI GÜVENCE ALTINA ALAN 169. MADDEYİ İMZALAMAYI REDDEDİYOR

Norveç ve Danimarka ise yerli halkların haklarını güvence altına alan 169. maddeyi kabul edip parlamentodan geçirmesine rağmen İsveç ve Finlandiya, imzalamayı reddediyor.

Öte yandan yapılan araştırmalar İskandinavya halklarının kendi yerli halkları hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını gösteriyor. Avrupa Komisyonu ırkçılık ve hoşgörüsüzlüğe karşı komitenin (ECRI) yayınladığı son raporda Finlandiya toplumunun çoğunluğunun Samiler hakkındaki bilgilerinin yetersiz olduğunu gösterdi.

ECRI, Finlandiya halkının Samiler hakkındaki bilgi eksiliğinin giderilmesi için okul kitaplarında Sami kültürü hakkında bilgilerin yer almasını önerdi. Samileri ulusal günleri 6 Şubat'ta ulusal günlerini kutlamalarının teşvik edilmesinin önemine vurgu yapıldı. Sami halkı ve kültürünü tanıtan kampanyaların organize edilmesinin yararlarına değinildi.

ECRI; Finlandiya'daki yerel aktörlerden Samileri araştırma ve diyaloğa katarak topluma daha iyi entegre olmalarına yardımcı olabileceklerini belirtti. Raporda “Samilerin dil, kültür, yaşam tarzı ve kimlikleri hakkındaki bilgi ve bilinci arttırarak ayrımcılık ve nefret propagandası riskini azaltabiliriz” denildi.