Mücadeleyle geçen 84 yıllık yaşamın adı: Mam Celal

İlk gençlik yıllarından bu yana siyasetin içinde olan ve Kürt halkının "Mam Celal" dediği YNK Genel Sekreteri Celal Talabani, 84 yaşında hayata gözlerini yumdu...

Kürt siyasetinin en etkin isimlerinden Celal Talabani, bugün Almanya'nın başkenti Berlin'de tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yumdu. İlk gençlik yıllarından bu yana siyasetin içinde olan ve Kürtlerin "Mam Celal" olarak isimlendirdiği Talabani, geride mücadeleyle geçen bir ömür bıraktı.

1933 yılında Koyê'de dünyaya gelen Mam Celal, 1950'li yıllarda Kürdistan Öğrenci Birliği'nin kurucusu ve lideri oldu. Mam Celal, Kürdistan Demokrat Partisi'ne (KDP) yakınlığıyla bilinen gençlik örgütünde hızla yükselerek KDP'nin üst düzey yönetiminde yer aldı.

Uzun bir süre KDP'nin Suriye temsilciliğini yapan Mam Celal, 1961 yılında Ebdulkerin Kasim’ca başlatılan serhildanlara katıldı. 1963 yılında iktidara gelen Ebdulselam Arif hükümetiyle görüşmeleri yapan heyetin başkanlığını yaptı.

KDP Lideri Mela Mistefa Barzani'nin 1975 yılında direnişi durdurması anlamına gelen "aş betal" ilan etmesinin ardından Mam Celal, tepki olarak KDP'den ayrıldı ve Adil Murad, Newşîrwan Mistefa, Fuad Masum gibi isimlerle YNK'yi kurdu.

İbrahim Ehmed'in de entellektüel destek verdiği parti Güney Kürdistan'da çok sayıda sol, sosyalist, demokrat, gençlik ve kadın örgütünü bir araya getirdi. Kısa sürede Süleymaniye çevresinde güçlenen YNK, Irak'a karşı silahlı mücadeleyi başlattı.

İran-Irak savaşı sırasında Saddam Hüseyin tarafından 1988'da Kürtlere başlatılan "Enfal" operasyonlarının son dalgasında Halepçe'de kimyasal silahlar kullanılınca YNK ağır bir darbe aldı ve İran'a sığınmak zorunda kaldı.

Mam Celal'in genel sekreterliğini yaptığı YNK, Körfez savaşı sırasında, 1991 yılında Saddam Hüseyin'e karşı Newşîrwan Mistefa komutasında "raperin"i (başkaldırı) başlattı.

ABD'nin "çekiç güçle" 36'ıncı paralelin kuzeyini uçuşa yasak bölge ilan etmesiyle de başta Kürtler YNK öncülüğünde Güney Kürdistan'ın birçok bölgesini rejim güçlerinden temizledi.

1992 yılında ise seçimler yapıldı ve YNK-KDP ortak yönetimi kuruldu. Ancak KDP ile YNK arasındaki gerilim yaşanıyordu. 1994 yılında Qeladizê'de YNK ile KDP arasında başlayan çatışmalar iki yıl sürdü ve Kürtlerin "birakûji" olarak adlandırdığı iç savaşta 30 bin kişi yaşamını yitirdi.

1996 yılında ABD ve İngiltere'nin arabuluculuğuyla çabalarıyla, İrlanda’nın Dublin kentinde yapılan anlaşmayla iç savaş durduruldu. Anlaşma daha sonra Talabani ve KDP Genel Başkanı Mesud Barzani'nin 1998 yılında Washington'da yaptığı bir anlaşma ile kalıcılaştırıldı.

ABD'nin 2003 yılında Irak'a müdahalesi sırasında Barzani ile çelişkilerini bir yana bırakan Mam Celal, 2005'te Irak Cumhurbaşkanı oldu.

Mart 2012’de Amerika’dayken beyin kanaması teşhisiyle hastaneye kaldırılan Mam Celal, oradan Almanya’daki bir hastaneye sevk edilmiş, iyileşmesinin ardından Süleymaniye’ye geri dönmüştü.

Irak’ta 2012 yılı sonlarında Kürdistan Özerk Bölgesi ve Bağdat’taki merkezi yönetim arasında çıkan sorunları çözmek için yoğun çaba gösteren Mam Celal, 18 Aralık 2012’de Barzani ile görüşmek üzere Bağdat’tayken yine beyin kanaması geçirdi.

Mam Celal, Kuzey Kürdistan'da Kürtler ile devlet arasında barışın sağlanması için de önemli rol üstlendi. Türkiye eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 1991 yılında barış için attığı adımlar Mam Celal üzerinden yürümüştü.

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan tarafından 1993 yılı Newrozu’nda ateşkesin ilan edilmesi töreninde de yerini aldı. Ateşkes için Kürt Halk Önder Öcalan ile Cumhurbaşkanı Turgut Özal arasında ilişkinin sağlanarak ateşkese gidilmesinin hazırlıklarını yaptı.

Mam Celal 2005-2006 yılları arasında atılan ve “Oslo süreci” olarak bilinen diğer adımda da rol almıştı. 2012 yılında son barış süreci başlamadan önce de MİT Müsteşarı Hakan Fidan, Berlin’de tedavi gören Mam Celal'i ziyaret ederek sürecin başlaması üzerine görüşmüştü.

YNK'nin entellektüel simalarından şair ve yazar İbrahim Ehmed'in kızı Hêro Ehmed ile evli olan Mam Celal'in Pawel ve Qubat isimli iki çocuğu vardı.