Boranhaneler yok olma tehlikesiyle karşı karşıya

Sur'a bağlı Tilalo Köyü’nde bulunan boranhanelerin sayısı bir zamanlar yüzlerle ifade ediliyordu. Boranhaneler şimdilerde kullanılamaz hale geldi.

Amed kültüründe önemli bir yere sahip olan boranhaneler, yani güvercin evleri, tarih olmaya yüz tuttu. Bir zamanlar sayıları yüzlerle ifade edilen ve içinde binlerce kuşun yaşadığı boranhanelerden sadece iki tane kaldı. Güvercin merakının yaygın olduğu yerlerden olan Amed'de, yıllar önce güvercinlerin yaşaması için, adına boranhane denilen evler yapıldı.

Çoğunluğu Sur'a bağlı Tilalo (Karaçalı) köyünde bulunan boranhaneler içinde beslenen binlerce güvercinin koğa adı verilen dışkısı, gübre olarak kullanılıyordu. Boranhaneler de zaman içinde kentteki bir çok değer gibi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

BORANHANELERİN YAPISI

Kürtçe’de ve özelde Amed'de güvercinlere (kevok), barındıkları mekanlara boranhane, güvercin gübresine ise koğa, yaban güvercinine de boran adı verilmektedir. Boranhane kelimesi de buradan geliyor. Boranhaneler tek ya da 3 bölümden oluşuyor. Her bölümde sıra sıra ufak ancak güvercinlerin rahatlıkla girip çıkabilecekleri büyüklükte pencereler bulunmaktadır.

Şimdilerde sadece iki tane kalan ve boranhaneciliğin hala zor da olsa birkaç aile tarafından yapılmaya çalışıldığı Tilalo Köyü’nde oturan Hacı Muhammet Gül (69) gözlerini boranhanelerle açtığını söyledi. Gül, ne zaman yapıldıklarını bilmediğini belirterek, "Ben doğduğumda beri vardır. Çocukluğumdan beri boranhaneler var. Köyümüzden 60 tane vardı. Şimdiyse sadece iki tane kaldı" diye konuştu.

'SUNİ GÜBRE GELDİ KARPUZUN TADI KALMADI'

Amed’in karpuzlarının lezzetli olmasının güvercin gübreleriyle yetiştirilmesinden kaynaklı olduğunu söyleyen Gül, artık eskisi gibi güvercin gübresi değil, suni gübre kullanıldığını kaydetti. "Nerde eski Amed karpuzu? Suni gübre geldi karpuzun tadı kalmadı" diyen Gül, "Ancak bizler gelenek ve göreneklerimizi sürdürmeye devam ediyoruz. İnsanlar kendi gerçekliklerinden uzaklaştıkça tüm 'güzel' dediklerini kaybetmeye başlıyor. Bununla da tarihimiz yok olmakla karşı karşıya" dedi.

İkinci ve üçüncü kuşağın borancılığın ne olduğunu bilmediğini söyleyen Gül sözlerini şöyle sonlandırdı: "Teknoloji gelişti artık insanlarımızın boranhanenin ne olduğunu bilmiyorlar. Boranhaneler bakımsızlıktan yok olmakla karşı karşıya. Böyle giderse artık Tilalo köyünde borancılık diye bir şey kalmaz."